Arapça, direkler demektir. Hiyerarşik veliler silsilesi içerisinde yer alan bir zümre. Tekili veted’dir. Dört veliden oluşan evladın her biri, merkezinde bulundukları dört yönden birine nezaret ettikleri için, bu ismi alırlar. Her devirde Hz. idris, Hz. ilyas, Hz. isa, Hz. Hızır (a)’a naib olan, yani Hakk tarafından âlemin dört yönünü korumak üzere, tayin edilen zâtlara evtad-ı erbaa (dört direk) denir. Bu dört direk, kadınlardan da teşekkül edebilir. Evtad’ın İlâhî isimleri: Abdülhay, Abdülhalîm, Abdülmürid, Abdülkadir’dir. Bunların biri, Hz. Adem’in kalbi, biri Hz. İbrahim’in kalbi, biri Hz. İsa’nın kalbi, biri de Hz. Muhammed (s)’in kalbi üzerine zuhur eder. Yani ruhanî özellikleri bakımından herbiri, bu peygamberlerden birinin etkisi altında olmak üzere, bir çeşit (veya bir yönden) benzeşim arzederler. Yine ruhaniyetlerinden istimdâd ederler. Bunlardan herbiri, Kabe’nin köşe (rükn) lerinden birine sahiptir. Şamî köşesi (Rükn-i Şamî) Hz. Adem (a)’ın kalbi üzere olanın, Irakî köşesi (Rükn-i Irakî) Hz. İbrahim (a)’ın kalbi üzere olanın, Yemanî köşesi (Rükn-i Yemanî) Hz. isa (a)’ın kalbi üzere olanın, ve Hacer-i Esved köşesi (Rükn-i Hacer-i Esved) de Hz. Muhammed (s)’in kalbi üzere olanıdır. Muhyidin İbn Arabi’ye göre, Evtad-ı Erbaa (dört direk), Ebdal-ı Seb’a (Yedi Ebdal) dan, İmameyn (iki imam) da Evtad-ı Erbaa’dan, Kutbu’l Aktâb ise bunların tümünden daha mükemmel ve daha has (özel) tır.

Zahirde binası birinin kârger olmaz

Bâtında kimi kutb-ı cihan kimisi evtâd

Âlî

Arapça velî kelimesinin çoğulu olup dostlar anlamını ifade eder. Hayatını nefis mücadelesi ile geçirerek, şeriatı takva boyutundaki inceliğiyle yaşayan, Hz Peygamber (s)’e tam anlamıyla uyan kaya gibi sert olmaktan kaçıp, toprak gibi davranmayı hedef edinerek, diken yerine gül yetiştiren bahçıvan şeklinde aktiflik gösteren kişiye, evliya denir. Allah’a dost olabilmiş kişinin yatağı, ümmetin problemlerine “ümmetî” dua ve psikolojisiyle yaklaşması sebebiyle dikenlidir. Gece, ya çok az uyur veya hiç uyumaz. Velî, Allah’ın heryerde oluşunun bilgisine ve bilincine ulaştığı için, insanlar arasındaki davranışı, yalnız iken olan davranışına uyar. O, olduğu gibi görünür, göründüğü gibi olur; böylece iç-dış birliğine (tevhidine) ulaşır. Velinin bir ilahı vardır. O, bir ilah uğruna makam, mevki, kadın, altın, gümüş, şöhret arzusu, çocuk, eş, ev, köşk gibi ilahları terk etmiştir.

Evliya mala tenezzül mü eder?

Siklet-i nâsa tahammül mü eder?

Nâbi

Veliler takvaya endeksli bir hayat yaşadıkları için, dualarının kabul sür’ati ve şansı fazladır “Allah müttakilerden daha çok kabul eder” (Maide/27). Evliya, Kur’an insanıdır, Rasûlullah (s) gibi.

Tasavvuf tarihinde vejeteryan diyet uygulayan sufiler vardı. Yine bunun gibi, yaz mevsimi nefsini körletmek üzere soğuk su içmeyenler de görülürdü. Bir küçük parça et yemenin, kalbi belli bir süre katılaştırdığı kanaatini taşıyan bazı sufiler, et yeme konusunda perhizkâr davranırlardı. Yani eti haram telakki etmezler, ancak nefsi güçlendireceğinden hareketle, yememeyi tercih ederlerdi. Tabiatta saldırgan, yırtıcı hayvanların et, pasif, yumuşak başlı hayvanların da ot yediği göz önünde tutulursa, bu hususun bir parça tutarlı olduğu görülür. Ancak, Allah, şer’î açıdan belirttiği ölçüleri haiz bulunan etlerin yenmesini helal kılmış, Hz. Peygamber (s) de yemiştir. O halde yenmesi gerekir. Bu son fikirle birlikte, et yemez sufilerin, Allah’ın helal kıldığını haram kıldık lan söylenemez. Zira onlar mubahlarda da azimet yolunu seçmiş ve o yolda gitmişlerdir. Onların halleri, kendi yaşadıkları iç âleme paralel olarak gerçekleştiği için, davranışları sadece kendilerine mahsustur, genel avam için asla ölçü olamaz. Ölçü, Kur’an-ı Kerim’e endeksli, sağlam zemindir. Kişi, takvasına göre “gücümüz yettiği ölçüde takvalı olunuz” (Tegâbûn/1 6) yolunda duyarlılıkla yücelir, yükselir. Bu da ayrı bir incelik. İşte bu incelik, Kur’anî -Nebevî İslam zemininde gerçekleşir. Etyemez bir grup sufinin, bu zemini inkarla, et yemeyi terk etmeleri ve ete haram gözüyle bakmaları gibi bir husus, tasavvuf tarihinde asla varid değildir.

Eve dışarıdan içeri girmek, kapının eşiğinden atlamakla mümkündür. Dışarıdan içeriye girmekle, zahirden bâtına, dıştan içe ulaşıldığı dergâhtaki, evdeki olgun erlere, olgun şeyhlere ulaşıldığı, bu ulaşmaya da eşiğin sebep olduğu kaydedilir. Ulaştırdığı hedefin ulvîliği yüzünden, eşikte de bir ulvîlik görülür. Eşik; yokluk ve tevazu gibi anlamları ifade eder. Tevazu ehli için “eşik gibi ayaklar altında” denir. Taşıdığı yücelik itibariyle eşiğin üzerine oturulmaz, basılmaz. Bir dergâh veya türbeye girilirken eşiği öpülüp öyle girilir. Buna “eşiğe baş koymak” denir. Bektaşîler şeyhin huzuruna veya türbeye ziyaret için girerken şu tercemanı okurlar:

Eşiğine koymuşam can ü ser,

Tâ vücûdum ola safi hemçü zer.

Eşiğinde hacetim hem budurur:

Tâ fakir’e eyle bir hüsn-i nazar.

“Beşikten eşiğe kadar” ifadesinde, beşik doğumu, madde âlemine gelişi, eşik ise mânâ âlemine gidişi yani ölümü ifade eder.

Arapça, sebepler anlamına çoğul bir kelime olup, tekili “sebeb” dir. Vesileler, vasıtalar, araçlar. Tasavvufta herşey Allah’a götüren bir sebep, O’nu gösteren bir âyettir. Araçlar, yani sebepler amaç haline getirilmediği sürece problem yoktur. Araçlar amaç haline getirilirse, buna putlaştırma veya şirk denir.

Sebeplerde takılmamak gerekir. Çünkü sebeplerin (şirk -i esbâb) tesiri âdi, müsebbibin (sebebi yaratan Allah’ın) etkisi ise hakikidir. Ki bu inancı taşımak tevhidin temelini oluşturur.

Kaybolan bir şeyin, ardında bıraktığı iz, anlamında Arapça bir kelime. Şeyin varlığını gösterene denir. Nazardan men olunanın, eserle Cinsiyet bulacağı, eseri yok edenin de zikirle Jiletleneceği söylenir. Bu, aklî cedel mantığına yönelmeyen, Allah’la beraberken tedbiri terkeden kişinin keşf ve fetihle ünsiyet bulacağını ifade eder. Bir kimsenin eser (takib edeceği iz)e, yani terbiye edici bir şeyhe, veya uyacağı iyi bir âlim (büyük)e bağlantısı yoksa, kendisine fetih gelene kadar virdler, riyazetler, mücahedeler ve çokça zikirle meşgul olması gerekir. Eserlerin sırları, renklerin bâtınlarını teşkil eden ilâhî isimleridir. Cürcânî, eserin üç anlama geleceğini kaydeder: 1. Netice, belli bir şeyden husule gelendir. 2. Alâmet, 3. Cüz. Eski hükümdarlardan kalma bir sarayın üzerinde, şu beyt bulunmuştur:

Eserlerimiz bizim (ne olduğumuzu) gösterir

Öyleyse ardımızdan bıraktığımız eserlere bakınız!. .

Aliyyü’l-Havvas, eser’i şöyle tanımlar: Herşeyde Allah’ı tefrid etmek (bir olduğunu anlamak) tir. Bu da, eşyanın nefislere yapışmış eser (iz)lerinden yüz çevirmekle olur, yani nefsin hevasından kaçınan sadık müridin yoluna, tefrid ve tevhidine eser denir. Mürid, bunu, nefsin dünyevî nazlarından uzaklaşmak ve şehvetlerini terbiye etmekle, elde eder.

Arapça “ben” zamiridir. Ben (ene) demese de konuşanın sözü ben (ene) dir. Nahnü (biz) zamiri için de, aynı durum geçerlidir. Bununla, konuşanın fiillerden soyulmuş olma durumu kastedilir.

“Ben Hakk’ım” anlamında bir ifade olup Hallâc-ı Mansur tarafından söylenmiştir. Erzurumlu İ. Hakkı’nın ifade ettiği gibi;

“Söyleyen Nasır (yani Allah) idi. Mansur Andan tercüman olur”

şeklinde anlaşılmalıdır. O’nun, bu sözü Hakk’tan rivâyeten söylediği kaydedilmekle birlikte, fena halinde iken söylediği veya kendisinin bâtıl olmadığını ifade etmek için serdettiği de nakledilir. Kasas süresindeki ağaç kökünün “muhakkak, Ben alemlerin Rabbi olan Allah’ım” sözünü anlayan, Hallac’ın “ene’l-Hakk” sözünü anlar.

Arapça. İç, öz, gizli gibi anlamları vardır. Dış anlamına gelen zahir kelimesinin zıddıdır. el-Bâtın, Allah’ın güzel isimlerinden biridir. Alemin tümü Hak’tır. Zuhuru da âlemden ibarettir.

Allah, bu âleme göre zâtı itibariyle el-Bâtın’dır. Kur’an-ın, zahirî ve batınî manasının olduğu hususunda ittifak vardır. Sadece batınını kabul edip, zahirini te’vîl edenlere batınî denir. Aynı şekilde islam’ın namaz, oruç gibi emirlerinin vaz’ında da bir takım hikmetler bulunduğunu kabul eden tasavvuf ehli, şeriatın içyüzünü bilme yolunda oldukları için kendilerini “bâtın ehli” sayarlar. Ancak, şeriatın içyüzü dediğimiz bu hususların, kitap okumakla değil, öz doğruluğu ve Allah’a teslim olma sonucu bilinebilir. Bu bakımdan bu bilgi, gizli bir bilgidir, ve bu bilgiyi bilenler de gizlidir. Bir de Bâtıniyye Mezhebi vardır ki, bunlara göre, Kur’ân hükümlerinin hepsi de, âlemin nizamını sağlamak içindir, olgun kişiler bu düzeni sağladığı içindir ki, bizler cennet ehliyiz,

cennetteyiz, ibadet kaydından, bağından kurtulmuşuz, derler. Ancak sünnî tasavvuf okullarının tamamı, bu görüşleri şiddetle reddederler, hatta müslüman saymazlar. Onlara göre, bunlar bâtın ile bâtılı birbirine karıştıran sümüklü tasavvuf erbabıdır ve reddedilmiştir.

Arapça, hakikat olmayan şey mânâsına gelir. Yani esassız, boş şey demektir. Tasavvuf ıstılahında Hak’dan gayrı, adem olan mâsivâ demektir. Sûfîler bâtılı inkâr etmezler. Yani batıl vakıa olarak daima vardır ve olagelmiştir, şeklinde kabul etmişlerdir. Bu sebeple yok sayılmaz, varlığı olan fakat değerlendirmeye tabi tutulduğunda olumsuz görülen bir şeydir. Sufilerden bazıları Allah’ın Hadi (hidayete erdiren), bazıları da Mudili (sapıttıran) isminin mazharı olurlar. “Eşya zıddıyla bilinir, ortaya çıkar” kuralınca, batıl, Hakk’ı bilmeye vesile olarak kabul edilir. Ebû Medyen Mağribî : “Bâtılı inkar etme, zira o bâtıl, Hakk’ın zuhuratından ba’zısıdır.” der. Ve bu sözle Hakk’ın bâtılla daha kolay bilineceğine işaret eder. Hakk’ın gayrisinin, gerçekte vücûdu yoktur. Vücûd, ancak Hakk’a mahsus olmak itibariyle bâtıl hükmünü almıştır. Muhyiddin Arabî, “bâtıl, ademdir” der.

Aks-i mir’ât-ı hakikattir nukuş-ı kâinat Hûb-ı zişti bir görür dide-i hakbînimiz Eşref Paşa

Yani: “Kâinatın nakışları, şekilleri hakikat aynasının yansımasıdır. Hakk’ı gören gözümüz, bu yüzden güzeli çirkini bir görür”.

Şair Lebîd de şöyle der: Allah’tan gayrı herşey bâtıldır Ve her nimet, şüphesiz zaildir.

Eskiden, ocak denilen, ve çeşitli hastalıklara okuma yolu ile biiznillah şifâ sağlama, halk arasında yaygın bir uygulama idi. işte bunlardan biri de, yarım baş ağrısı, tam baş ağrısı gibi, geçmek bilmeyen rahatsızlıklar için hastanın başına çeşitli Kur’an-ı Kerim âyetleri okuyup üflemek şeklinde uygulanırdı ki buna, baş okutmak denir.

Bir de, Bektaşî kültüründe baş okutmak vardı ki, o da şu şekilde idi: Bektaşîler hicrî aylardan Safer çıktıktan sonra, bir cuma gecesi şeyhinin ve ihvanının huzurunda onlardan hoşnutluk, rızalık talebinde bulunur. Meydanın ortasında, “dar” denen yere gelir, başındaki tacı, yahut arakıyye denilen başlığı çıkararak, sağ elinde tutar ve niyaz durumunda, yani başkeserek şu ifadeleri (tercemân) okur: “Allah, Allah, Muhammed (s) Ali divanında erenler meydanında, pîr huzurunda, elim erde, yüzüm yerde, özüm darda, erenlerin dâr-ı Mansur’unda, canım kurban, tenim tercemen, bu fakirin elinden, dilinden ağrınmış incinmiş can karındaşı varsa dile gelsin, bile gelsin, hakkını Hakk’ından dilesin, Hak’tan gelen hakkıma razıyım. Allah eyvallah”.

Baba, salavât verip ihvandan râzılık diler, onlar da oturdukları yere niyaz ederler. Yani eğilip, yeri öperler, ki bu, razı olduklarını bildirmektedir. Bunun üzerine o can (yani derviş), babaya gidip niyaz ederek arakıyyesini (başlığını) yahut tacını verir. Baba’da onu tekbirler, böylece o can (derviş), bey’atini yenilemiş olur. Bu törene “baş okutmak” denir. Alevilerde bu törene “görgü sorgu” derler. Dede, kış mevsiminde müritlerinin oturduğu köylere gider. Cuma geceleri toplantı yapılan evlerde, her mürit yukarıdaki şekilde râzılık diler. Böylece bey’atini yeniler. Eğer tarikat edebine aykırı bir iş yapmış, yahut bir kusur işlemiş ise, ona karşılık, kendisi için takdir edilen cezayı kabullenip çeker.

Bir şeyin olması, yahut olmaması için canını, başını verircesine kendini ortaya koyup çalışmak anlamına gelir. Şâhîn’in,

Evvel eşiğine koydum başımı İçeri aldılar, döktüm yaşımı Erenler yolunda gör savaşımı Koç kurban dediler, inana geldim. Dörtlüğünde olduğu gibi maddî anlamda “eşiğe baş koymak” tarzında söylemekle birlikte “ben bu yola baş koydum” tarzında manevî anlamda da söylenir. Eşiğe baş koymak, teslimiyet manasınadır. Nakşbendîlik tarihi içinde, şeyhine bağlılığını göstermek üzere, bütün bir gece kar altında, onun kapısının eşiğine başını koymak, tasavvufî bağlılık ve sadâkat misali olarak gösterilir.

Ahîler, Mevleviler ve Bektâşîlerde, sağ ayağın baş parmağını, sol ayağının baş parmağı üstüne koymak, eller düz ve parmaklar açık olarak sağ kol, sol kolun üstüne gelecek şekilde, elleri omuz başlarına çaprazvarî götürmek, sonra da belini bükmemek şartıyla başını öne doğru göğse eğmek, böylece sonra da belini bükmemek. Başkesme olayının kısa tarifi budur. Baş kesme; şeyhin, tarikat büyüklerinden birinin huzurunda, bir velînin türbesinde yapılır. Türk kültür çevresinin saygı anlayışı sınırları içinde oluşmuş bir tarikat edebidir. Bu saygının takva ile yakından irtibatı vardır. “Kim Allah’ın şeâirine ta’zim ederse, bu, kalbin takvâsmdadır.” (Hac/32), “Safa ve Merve, tazimi gerektiren şe’âirdendir”. (Bakara/158). Bu ta’zim şirk değildir, tıpkı meleklerin bir insana (Hz. Adem ) secde etmesi gibi. Kendilerini Bektaşî saydıkları için Yeniçerilerin selamları da bu şekilde idi.

Tasavvuf kültüründe, bir işin tahakkuku arzu edilirse, Allah’a yalvarırken zillet, fakr ve mahv alâmeti olarak baştaki tacı çıkarma şeklinde bir gelenek vardır. Sultan Veled’in yağmur duası için türbeye başı açık girip dua etmesi, Ulu Arif Çelebi’nin bazı zaman başını açıp dualar yapması, Menâkıbu’l-Arifîn’de bu konuda örnek olarak gösterilir. Kaynaklardan eskiden suç işleyen kişinin, kendisini affettirecek durumda olana, kefen giyip, yalın ayak, başı açık gittiğini öğrenmekteyiz. Bu konudaki espri, bir şey isterken kabulü için mütekebbir olmadan, boyun bükük ve zelîl bir halde bulunmakdır. Allah mütekebbirleri sevmez.

Bektaşî tabiri. Hacı Bektaş Veli Tekkesi’ndeki evlerden birinin ismidir. Burası ayrı bir tekke halindeydi. Balım Evi babasının yanında, ayrıca babalar da vardı. Bunlar ayrı ayrı nasip vermezlerdi. Ancak, dışarı çıkarlarsa nasip verirlerdi. Tekke içinde hepsi dedebaba’ya bağlıydı. Bunlar mücerred (bekar) olurlardı. Balım Evi’nin son babası, “Japon Hasan Baba” idi.

İçindekiler (4-6 kişilik) :

• 6 adet yumurta
• 150 gr. tereyağı
• 1 demet maydanoz
• 500 gr. çivil peyniri (Erzurum’aÖzgü)

• Un (alabildiği kadar)

Yemeği Hazırlayan : Gülten Gölcigezli

Hazırlanışı:

Derin bir kap içerisinde, yumurta ve tuz birlikte elle çırpılır. Alabildiği kadar un katılıp kap içerisinde biraz yoğrulduktan sonra hamur sert bir zemine alınarak yoğurma işlemine de-vam edilir. Yoğurma işlemi hamur kulak memesi kıvamına gelinceye kadar yapılır. Bu kıvama gelen hamurlardan bir yumruk büyüklüğünde parçalar alınarak tekrar yoğrulur ve yuvarlanıp 15 dk kadar dinlenmeye bırakılır. Dinlenmiş olan yumruk büyüklüğündeki hamur parçaları yufka şeklinde ince ince açılır. Kaynamış suda haşlanır. Haşlanan yufkalar geniş ve düz bir tepsiye her bir kat üzerine eritilmiş tereyağı sürülecek şekilde alt bölüm için 6 kat dizilir. Üzerine doğranmış maydanoz ve civil peyniri yayılarak konur. Üzerine alt bölüm-deki gibi 6 kat daha haşlanmış olan yufkalardan dizilir. Fırına vermeden önce yufkalar çeşitli birkaç yerden iç bölümlerinin de iyice pişmesi için delinir. Bu şekilde fırına verilen su böreği 200 derece sıcaklıkta alt ve üst tarafı nar gibi kızarıncaya ka-dar pişirilir. Fırından çıkarıldıktan sonra 5 dk. kadar dinlendi-rilip sıcak olarak servise sunulur.

Ingredients (4-6 servings) :

• 6 eggs
• 150 g butter
• 1 bunch parsley
• 500 g civil cheese (Specific to Erzurum)
• Flour (as much as is required)

Meal Prepared by : Gulten Golcigezli Preparation:

Eggs and salt are whisked together in a deep dish by hand. After adding as much flour as is required and kneading in a bowl, the dough is taken on a hard surface and kneading is continued. Kneading is continued until the dough reaches the consistency of an earlobe. Fist-sized pieces are taken from the dough once it has the described consistency; they are kneaded again and rolled; and then left to rest for about 15 min. Rested fist-sized dough pieces are rolled thin into phyllo. Then the phyllo is boiled in water. Boiled phyllo are laid on a large and flat tray as a total of 6 layers which constitute the bottom part of the pastry and melted butter is spread on each layer. Chopped parsley and civil cheese are put on the phyllo. Upper part of the pastry is prepared similarly to the bottom part as six layers and melted butter spread in be-tween layers. Before placing in the oven phyllo is pierced at several points so as to let the inner layers to get cooked thoroughly. The pastry placed in the oven in this way is baked at 200 degrees until the bottom and top parts are golden brown. After taking out of the oven the pastry is left to stand for 5 min. and served hot.

İçindekiler (200 kişilik) :

• 55 kg. kuzu eti (2 bütün kuzu)
• 200 gr. inceltilmiş kaya tuzu
• 150 gr. karabiber
• 3 kg. soğan

Yemeği Hazırlayan : Tayyar Özdemir

Hazırlanışı:

Kemikleri alınmış bütün kuzu etleri boydan iki parçaya ayrıl-mış şekilde doğrama tezgahı üzerine konulur. Etler cağa dü-zülecek şekilde kesilerek dövme işlemiyle düzleştirilir. Düz-leştirilen bu etler tezgah üzerine serilerek tuzlama işlemine hazır hale getirilir. Daha sonra ince uzun doğranmış olan so-ğanlar bir kaşık tuz yardımıyla bir leğende iyice yoğrulur. Yoğ-rulan soğanlar, tuz ve karabiber etlerin üzerine dökülerek et-ler bir saat kadar terbiye edilir. Terbiye işlemi bittikten sonra tuzlanmış olan etler cağa dizilir. Cağ ateşin karşısında yatay bir şekilde sürekli çevrilerek pişirilir. Küçük cağlar etin pişen kısımlarına geçirilerek bıçak yardımıyla kesilir ve servis edilir.

Ingredients (200 servings) :

• 55 kg lamb meat (2 whole lambs)
• 200 g fine ground rock salt
• 150 g black pepper
• 3 kg onion

Meal Prepared by : Tayyar Ozdemir Preparation:

Boneless lamb meats cut into two pieces longitudinally are placed on the chopping bench. Meats are cut so that they will be put on a spit and then they are flattened by pounding. Flattened meat are laid on the bench and prepared for salting process. Then, thin and long chopped onions are kneaded in a basin with the help of a tablespoon of salt. Kneaded on-ions, salt, and black pepper are sprinkled on the meat and the meat is marinated for about an hour. After finishing the process of marination, salted meats are lined on the spit. The spit is cooked in front of the fire in a horizontal position and by constantly turning. Small spits are dented in the cooked parts of the meat and cooked meat is cut with the help of a knife and served.

İçindekiler (4 kişilik) :

• 250 gr. az yağlı kuşbaşı et
• 1 adet kuru soğan
• 1 yemek kaşığı salça
• 2 yemek kaşığı tereyağı
• 250 gr. kuru kayısı açması

(yörede yetişen mayhoş lezzette)

• 1 tatlı kaşığı tuz
• 1 çay kaşığı pul biber

Yemeği Hazırlayan : Sevinç Turan

Hazırlanışı:

Önceden haşlanmış olan etler jülyen doğranmış soğanlarla birlikte tereyağında soğanlar pembeleşinceye kadar kavrulur. Salça, tuz ve pul biber eklenerek hafif karıştırılır. Daha sonra kuru kayısılar eklenerek kavurmaya devam edilir. Kavurma işleminden sonra üzerine aldığı kadar ılık su eklenerek 20 dk. kadar orta derece ateşte pişirilir. 5 dk. kadar dinlenmesini bekledikten sonra servise sunulur.

Ingredients (4 servings) :

• 250 g diced low-fat meat
• 1 onion
• 1 tablespoon tomato paste
• 2 tablespoons butter
• 250 g dried open apricots

(locally grown with tart flavor)

• 1 dessertspoon salt
• 1 teaspoon crushed red pepper

Meal Prepared by : Sevinc Turan

Preparation:

Pre-cooked meats are sautéed with julienne onions in but-ter until onions are golden. Tomato paste, salt, and crushed red pepper are added and the mixture is slightly stirred. Then dried apricots are added and the sautéing is continued. Fol-lowing the sautéing process, as much warm water as is re-quired is added and the meal is cooked at medium heat for approximately 20 min. The meal is served after leaving it to stand for 5 min.

İçindekiler (6-8 kişilik) :

• 1 kg. patates
• 500 gr. kıyma
• 1 adet kuru soğan
• 75 gr. pirinç
• 1 yemek kaşığı salça
• 1 yemek kaşığı tereyağı
• 1 tatlı kaşığı kuru reyhan
• 1 çay kaşığı karabiber
• 1 çay kaşığı pul biber
• 1 tatlı kaşığı tuz

Yemeği Hazırlayan : Gülbeden Kırzıoğlu

Hazırlanışı:

Yemeklik olarak doğranmış olan soğanlar ve patatesler ha-riç diğer tüm malzemeler kıymayla birlikte kavrulur. Önceden kabukları soyulup yıkanmış ve halka şeklinde doğranmış olan iki dilim patates arasına hazırlanan kıyma kavurması kona-rak tencereye dizilir. Kendi suyunu salabilmesi için ilk olarak tencerede 5 dk. pişirilir. Daha sonra üzerine 2 su bardağı ka-dar sıcak su eklenerek kısık ateşte 20 dk. kadar pişirilir. Son olarak 10 dk. dinlendirildikten sonra servise sunulur.

ENGLİSH

Ingredients (6-8 servings) :

• 1 kg potato
• 500 g ground beef
• 1 onion
• 75 g rice
• 1 tablespoon tomato paste
• 1 tablespoon butter
• 1 dessertspoon dried purple basil
• 1 teaspoon black pepper
• 1 teaspoon crushed red pepper
• 1 dessertspoon salt

Meal Prepared by : Gulbeden Kirzioglu Preparation:

Chopped onions and all ingredients except potatoes are sautéed together with ground beef. The prepared ground beef roasting is placed between two pieces of potato which are pre-washed, peeled and cut into rings. Then these are stacked in a pot. For the meal to release its own juice, it is first cooked in the pot for 5 min. Then 2 glasses of hot wa-ter is added into the pot and the meal is cooked at low heat for about 20 min. Finally, the meal is served after it is left to stand for about 10 min.

İçindekiler (8 kişilik) :

• 1/2 kg. kıyma
• 1/2 kg. salamura üzüm yaprağı
• 200 gr. kızılcık pestili
• 150 gr. pirinç
• 150 gr. bulgur
• 3 adet kuru soğan
• 2 yemek kaşığı tereyağı
• 1 çay bardağı zeytinyağı
• 1 yemek kaşığı salça
• 1 adet limon

Yemeği Hazırlayan : Gülsüm Demircioğlu

Hazırlanışı:

Önceden ıslatılmış çiğ pirinç ve bulgur, yemeklik doğranmış soğanlar, pestil ezmesi , tereyağı ve zeytinyağı kıymayla ka-rıştırılarak ve içine biraz ılık su ve limon suyu eklenerek yoğ-rulur. Bu şekilde dolmanın iç malzemesi hazırlanmış olur. Önceden haşlanmış olan üzüm yapraklarının içerisine hazır-lanmış olan iç malzeme konularak sarılır. Tencereye dizilir ve kendi suyunu bırakıncaya kadar bir süre pişirilir. Daha sonra üzerine 1 su bardağı ılık su ve 1 çay bardağı eritilmiş tereyağı gezdirilerek tencerenin kapağı kapatılır. 20 dk. kadar orta de-rece ateşte pişirildikten sonra 10 dk. dinlendirilip sıcak olarak servise sunulur.

Not: Kullanılan yapraklar salamura olduğundan ayrıca tuz atılmaması öne-rilir.

*Pestil ezmesi, ufak parçalar halindeki pestillerin bir kap içerisinde üzerine sıcak su eklenip kaşıkla ezilmesiyle elde edilir. Marmelat kıvamındadır

ENGLİSH

Ingredients (8 servings) :

• 1/2 kg ground beef
• 1/2 kg grape leaves in brine
• 200 g cornelian cherry pulp
• 150 g rice
• 150 g bulgur
• 3 onions
• 2 tablespoons butter
• 1 tea glass olive oil
• 1 tablespoon tomato paste
• 1 lemon

Meal Prepared by : Gulsum Demircioglu Preparation:

Pre-soaked raw rice and bulgur, finely chopped onions, mashed fruit pulp , butter and olive oil are mixed with ground beef and kneaded by adding a little bit of warm water and lemon juice. In this way, the filling of stuffed leaves is pre-pared. The filling is put on the pre-boiled grape leaves and wrapped. Wrapped leaves are laid inside a pot and cooked for a while until they release their own juice. Then, 1 cup warm water and 1 tea glass melted butter are drizzled over the wraps and the lid of the pot is closed. After cooking at medium heat for about 20 min., the meal is left to stand for about 10 min. and served.

Note: Since the leaves used for the meal are in brine, it is suggested not to add salt to the meal as well.

*Mashed pulp is obtained by adding hot water on small pieces of pulp in a bowl and mashing them with the help of a spoon. It has a consistency of marmalade.

İçindekiler (8-10 kişilik) :

• 1 kg. ayva
• 1/2 kg. kıyma
• 250 gr. ceviz içi
• 250 gr. kuru üzüm
• 100 gr. toz şeker
• 200 gr. tereyağı
• 1/2 çay kaşığı tuz

Hazırlanışı:

İlk olarak kıyma tereyağında üzerine çok az tuz eklenerek kavrulur. Küçük parçalara ayrılmış ceviz içi ve önceden haş-lanmış olan kuru üzüm eklenerek kavurmaya devam edilir. Üzerine 1 su bardağı kadar ılık su eklenir. Kavurma işlemine suyu çekilinceye kadar devam edilir. İnce uzun olarak doğran-mış olan ayva dilimleri düz ve yuvarlak bir fırın tepsisine çem-ber şeklinde dizilir. Üzerine kıyma kavurması yayılır. Bu işlem 4 kat uygulandıktan sonra üzerine aralıklarla parça tereyağı konur, ılık su gezdirilir ve ilk olarak ocakta orta ateşte 20 dk.; sonra ise, 150 derece sıcaklıkta fırında ayvalar kızarıncaya kadar pişirilir. 5-7 dk. kadar dinlenmesini bekledikten sonra servise sunulur.

Yemeği Hazırlayan : Gülsüm Demircioğlu

ENGLİSH

Ingredients (8-10 servings) :

• 1 kg quince
• 1/2 kg ground beef
• 250 g walnuts
• 250 g raisins
• 100 g granulated sugar
• 200 g butter
• 1/2 teaspoon salt

Firstly, ground beef is sautéed in butter by adding very little salt. Walnuts divided into small pieces and pre-boiled raisins are added and sautéing is continued. About 1 cup of warm water is added onto this mixture. Sautéing process is contin-ued until the water has evaporated. Thin and long cut quince slices are laid on a flat and round baking tray in a circular fashion. Ground beef sauté is spread on top of them. After this process is repeated for 4 layers, butter pieces are evenly placed on top of the materials, warm water is sprinkled over them and the contents are initially cooked at medium heat on the stove for 20 min. and then baked in an oven preheat-ed to 150 degrees until quince pieces are golden. The mail is served after it is left to stand for 5-7 min.

İçindekiler (6 kişilik) :

• 1/2 kg. kıyma
• 1 kg. pancar
• 2 yemek kaşığı tereyağı
• 1 çay kaçığı kara biber
• 1 çay kaşığı tuz

Yemeği Hazırlayan : Sevinç Turan

Hazırlanışı:

Kabukları soyulup yıkanmış olan şalgamlar ince uzun olacak şekilde doğranır. Bir tencerede yumuşayıncaya kadar haş-lanır. Şalgamların yumuşamasına yakın tereyağında kıyma kavrulur. Haşlanan şalgamlar karabiber ve tuz eklenerek kıyma ile birlikte kavrulur. 3-5 dk. kadar dinlenmesini bekledik-ten sonra servise sunulur.

İNGİLİZCESİ

Ingredients (6 servings) :

• 1/2 kg ground beef
• 1 kg turnip
• 2 tablespoons butter
• 1 teaspoon black pepper
• 1 teaspoon salt

Preparation:

Peeled and washed turnips are chopped into thin and long pieces. They are boiled a pot until tender. Nearer to the tur-nips’ becoming tender, ground beef is sautéed in butter. Boiled turnips are sautéed with ground beef by adding black pepper and salt. They are served after having rested for 3-5 min.

İçindekiler (8-10 kişilik) :

• 1/2 kg. kıyma
• 2,5 kg. kuru soğan
• 200 gr. pirinç
• 1 yemek kaşığı salça
• 2 yemek kaşığı tereyağı
• 1 yemek kaşığı toz şeker
• 1 tatlı kaşığı tuz
• 50-60 gr. kuru üzüm
• 1’er çay kaşığı kuru reyhan, pul biber ve karabiber
• 1 su bardağı ılık su

Hazırlanışı:

İlk olarak kabukları soyulup doğranmış olan soğanlar yanla-rından ortalarına kadar kesilir. Tencerede kaynamakta olan suya atılır. Soğanlar yaprakları ayrılacak düzeye gelinceye kadar kaynatılır. Bu sırada bir kap içerisinde kıyma üzerine pul biber, kara biber, kuru reyhan, yemeklik doğranmış 1 adet kuru soğan, yıkanmış pirinç (çiğ olarak), toz şeker, kuru üzüm katılarak malzemeler birbirleriyle iyice özdeşleşinceye kadar yoğrulur. Soğan yaprakları birbirlerinden ayrılacak duruma geldikten sonra tencereden alınır. Elle tutulacak sıcaklığa geldikten sonra yaprakları ayrılır. Soğanların cücükleri tence-renin dibine dizilir ve salçayla birlikte hafif kavrulur. Soğan yaprakları ise yoğrulmuş olan kıymaya sarılarak cücüklerin üzerine dizilir. Ilık su eklenir. Tencerenin kapağı kapatılır ve kısık ateşte suyu çekilinceye kadar (yaklaşık 20-25 dk.) pişiri-lir. 10 dk. kadar dinlenmeye bırakılır ve servise sunulur.

Yemeği Hazırlayan : Gülbeden Kırzıoğlu

YEMEĞİN İNGİLİZCESİ

Ingredients (8-10 servings) :

• 1/2 kg ground beef
• 5 kg onion
• 200 gr rice
• 1 tablespoon tomato paste
• 2 tablespoons butter
• 1 tablespoon granulated sugar
• 1 dessertspoon salt
• 50-60 g raisins
• 1teaspoon dried purple basil, crushed red pepper, and black pepper each
• 1 cup warm water

Firstly, peeled and chopped onions are cut from the side to-wards the core. They are put in a pot of boiling water. Onions are kept boiling until their layers are easily separated. Mean-while, crushed red pepper, black pepper, dried purple basil, one finely chopped onion, washed rice (uncooked), granulated sugar, and raisins are added to the ground beef in a bowl and kneaded until all ingredients become thoroughly identified with each other. Once onions’ layers become easily separable from each other the onions are taken out of the pot. The lay-ers are separated when the temperature of the layers drops to a level that the layers can be held by hand. Buds of the on-ions are laid at the bottom of the pot and lightly sautéed with tomato paste. Kneaded meat is wrapped inside onion layers and then these layers are placed on top of onion buds at the bottom of the pot. Warm water is added. The lid of the pot is closed and the meal is cooked at low heat until the water has evaporated (about 20-25 min). Then it is left to stand for 10 min. and served.

İçindekiler (4 kişilik) :

• 1 kg. patates
• 250 gr. süzme yoğurt
• 1 yemek kaşığı tuz
• 150 gr. eritilmiş tereyağı
• 4-5 diş sarımsak

Hazırlanışı:

Kabukları soyulan ve yıkanmış olan patatesler bir tencerede tuzlu suda haşlanır. Ezilecek kıvama gelinceye kadar haş-lanmış olan patatesler önce küp şeklinde doğranır ve sonra tekrar bıçakla daha ufak parçalara ayrılır. Üzerine sarımsaklı yoğurt ve eritilmiş tereyağı gezdirilerek sıcak olarak servise sunulur.

Yemeği Hazırlayan : Gülbeden Kırzıoğlu

İNGİLİZCESİ

Ingredients (4 servings) :

• 1 kg potato
• 250 g yoghurt
• 1 tablespoon salt
• 150 g melted butter
• 4-5 cloves garlic

Preparation:

Peeled and washed potatoes are boiled in salted water in a pot. Potatoes boiled until tender enough to be mashed are first diced and then minced by using a knife. Garlic yoghurt and melted butter are drizzled over them and the dish is served hot.

Tahran ostanın merkezi olan Tahran şehri aynı zamanda İran’ın başkenti ve ülkenin ekonomi, kültür, eğitim, sanayi ve ticaret merkezidir. 1178 de başkent olan Tahran bugün dünyanın 20 büyük kenti arasındadır. Tahran, ülke sanayisinin en güçlü olduğu, nüfusun en çok yoğunlaştığı, ülke ekonomisine en büyük katkının verildiği ve en iyi üniversitelerin bulunduğu şehirdir.

Toplam nüfusunun yüzde 16’sı Tahran ostanında yaşamaktadır. Ülke ekonomi gelirinin yüzde 23’ünü tek başına sağlamaktadır. Tahran şehrinde günlük yaklaşık 18 milyon şehir içi yolculuk gerçekleşmektedir.

Ülkenin sanayi merkezi olan Tahran’da bir çok alanda sanayi üretimi yapılmaktadır. Bitkisel yağ, gıda işleme, çimento, cam kaplar, binek otomo-bil, ticari araçlar, otomotiv parçaları, ilaç, temizlik ürünleri, boya, kumaş, giyim, deri, ayakkabı ve mobilya üretimi vardır. Çok çeşitli ev eşyası ve elektrikli cihazlar üretiminde merkezi bir yerdir. Tahran’da bulunan Bazare Mobl, İran’ın en büyük mobilya satış merkezidir.

Tahran’daki petrol rafinerisi yüksek bir kapasiteye sahiptir.

Tahran ostanında dekoratif taşlar ve inşaat malzeme-sinde kullanılan kum, çakıl ve kalker bulunmaktadır.

Yem mısırı, elma, şeftali, tatlı limon ve kayısı bu os-tanın başlıca tarım ürünleridir. Hayvancılıkta sığır ye-tiştiriciliği yaygındır. Ülkenin kırmızı et, süt ve yumurta üretiminde Tahran çok önemli bir pay almaktadır.

Tahran’da bulunan Gülistan Sarayı UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndedir. Diğer turistik yerleri Derbend, Sad Abad Sarayı, Niavaran Sarayı, Bam-ı Tahran, Si-nema Müzesi, Zaman Müzesi, İran Milli Müzesi, Milad Kulesi, Azadi Kulesi’dir. El sanatlarında Tahran daha çok cam işleme ile bilinmektedir.

Tahran, etnik ve dini çeşitlilik bakımından ülkeyi yansıtan bir mozaiktir.

Rezevi Horasan, Afganistan ile Türkmenistan sınırında yer almaktadır. Bir kısmı dağlık olan bölgenin geneli düzlük alanlardan oluşmaktadır. Tarihi Büyük Horasan bölgesinin İran’da kalan kısmının bir parçasıdır. Kültürel ve ekonomik açıdan İran’ın en önemli merkezlerinden biridir. İmam Rıza Türbesinin bulunduğu Meşhed, İran’ın en önemli dini merkezidir. Meşhed şehri, nüfusu bir milyondan fazla olan sekiz büyük şehirden ve nüfusu en yoğun bölgelerden biridir.

İran’ın canlı ekonomi bölgelerinden biridir. Sanayisi gelişmiş olan bölgede bir çok imalat dalı bulunmaktadır. Bitkisel yağ, gıda işleme, meyve suyu, salça, hamur mayası, cam ve porselen kaplar, binek otomobil ve parçaları, ilaç, deri ve ayakkabı, gaz ocağı, mobilya, buzdolabı ve don-durucu, lamba, ampul ve kablo üretimi vardır.

Madencilikte demir cevheri ocakları ön plana çıkmaktadır. Ayrıca, manyezit, krom, bakır, kömür, dekoratif taşlar ve alçı rezervleri vardır. Neyşabur turkuaz ocağı, 9 bin tonluk rezervi ve 19 tonluk yıllık üretim hacmi ile dünyanın en büyük turkuaz maden ocağıdır. Ostanın kuzeyinde petrol ve gaz rezervleri de bulunmaktadır.

Rezevi Horasan’ın başlıca tarım ürünleri şeker pancarı, domates, arpa, üzüm, nar, safran ve zereşktir. Hayvancılıkta koyun ve sığır ağırlıktadır. Bu ostan İran’ın kırmızı et, süt, tavuk eti ve deri üretiminde önemli bir pay almaktadır.

Ülke içinden ve komşu ülkelerden yüksek sa-yıda turist dini bir merkez olan Meşhed şehrini ziyaret etmektedirler. İmam Rıza türbesi dışında Ömer Hayyam Türbesi, Nadir Şah Afşar’ın Tür-be ve Müzesi, Attar Neyşaburi Türbesi, Firdevsi Türbesi ve Kemal-ül-Mülk Türbesi de buradadır.

Diğer turistik yerleri Kuh Sengi, Bujan Köyü, Keng Köyü, değişik yerlerde bulunan şelaleler, abanbarlar, kervansaraylar ve tarihi kulelerdir.

Etnik çeşitlilik bakımından İran’ın en zengin os-tanlardan biridir. Fars, Tat, Kürt, Türkmen, Azeri, Beluc, Arap ve Lurlar bulunmaktadır.

Zagros dağlarından çıkıp İran’ın orta bölgelerine akan Zayenderud Nehri üzerinde kurulu İsfahan şehri bu ostanın merkezidir. İsfahan şehri, ülkenin turizm merkezidir. Tarihi eserleri ve doğal güzelliği ile ön yapmış olan İsfahan, İran’ın içinden ve dışından çok sayıda insanın ilgisini çek-mektedir. Zayenderud Nehri üzerinde kurulu köprüleri, Nakşı Cihan Meydanı, tarihi camileri, kapalı çarşısı ve diğer önemli eserleri ile bir açık hava müzesi görünümündedir.

Nüfus yoğunluğu en yüksek olan bölgelerden ve nüfus büyüklüğü bakımından sekiz büyük kentten biridir.

İsfahan İran’ın başlıca ekonomi ve sanayi merkezlerindendir. Kumaş imalatı ağırlıklı olmak üzere tekstil, demir ve çelik, çimento ve inşaat malzemeleri, dekoratif taşlar, otomotiv parçaları, kimyasal, optik, petrokimya, gıda işleme ve savunma sanayileri bakımından başta gelen böl-gelerdendir. Siman-ı Sepahan çimento fabrikası ve Fulad-ı Mobareke çelik fabrikası İran’ın en büyük fabrikaları arasındadır. İsfahan’ın petrol rafinerisi büyük bir kapasiteye sahip ve ülkenin benzin üretiminde büyük bir pay almaktadır. Ayrıca bu bölgede cam kaplar, porselen kaplar, binek otomobil, ilaç endüstrisi, boya, makine halısı ve el halısı, kumaş, buzdolabı ve dondurucu, evaporatif soğutucu, dijital alıcı, televizyon, gaz ocağı, ampul ve lamba imalatı vardır. İran’da çamaşır makinesi imalatı en çok bu ostanda olmaktadır. Madencilikte dekoratif taşlar, kalker, altın, kurşun ve çinko ocakları bulunmaktadır.

Patates, arpa ve nar bu ostanın başlıca tarımsal ürünleridir. Buğday, şeker pancarı, armut ve elma üretimi de vardır. Koyun ve sığır yetiştiriciliği yaygındır. Proteinli ürünler grubundaki kırmızı et, süt, tavuk eti ve yumurta üretiminde önemli bir payı bulunmaktadır.

UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde İsfahan Camii, İsfahan Nakşi Cihan Meydanı, Kanat ve İran Bahçesi örnekleri yer almaktadır. Kaşan bölgesin-de bulunan halı dokumacılık ve Halışuyan Yas Ayinleri UNESCO Maddi Olmayan Kültürel Miras Listesi’nde kayıtlıdır. Diğer turistik yerler arasında İsfahan Kapalı Çarşı, Çıhıl Sütun, Ali Kapu, Fin Bahçesi, Si-o-se Pol, Pol-ı Hacu, Bağ-ı Perendegan, Vank Kilisesi, Minar Conban, Abyane Köyü ve birkaç eski konak, hamam ve medrese vardır.

Geleneksel el sanatlarının doğduğu ve geliştiği bir yer olarak bilinen İsfahan, halıcılık sektörünün en çok geliştiği ostanlardandır. Diğer ünlü el sanatları Kalemkari, Hatemkari, bakırcılık, ahşap oymacılığı, Give (geleneksel ayakkabı) yapımı, minyatür ve Minakari dir.

Yöresel yiyeceklerde İsfahan ostanı tatlıları ile (Gez, Puleki ve Nebat) meşhurdur. Bir çok yemek ve tatlılarda kullanılan Golab (gül suyu), özellikle Kaşan şehrinde üretilen gül suyu çok kaliteli bilinir ve Avrupa ülkelerine ihracatı vardır.

İran’ın orta bölgelerinde bulunan Yezd ostanı genellikle çöl ve dağlık bir alandan oluşmaktadır. Tahran’dan, Kerman ve Bender Abbas bölgelerine giden ana yolun üzerinde yer almaktadır. Yezd, isminin Sasani hükümdarı Yezdgerd’in isminden geldiği söylenmektedir. Çöl ile çevrili ve kısmen yalıtılmış bir konumda olan Yezd özgün bir mimari geliştirmiştir. Öte yandan aşırı sıcak olan bölge de ilginç serinleme sistemleri de geliştirilmiştir. Evleri serinletmek için rüzgarı evlerin içine taşıyarak serinleten badgir denilen sistemler, kuraklık ile baş edebilmek için kanat denilen sulama sistemleri geliştirilmiş ve yaygın olarak kullanılmıştır.

İran’ın fayans ve seramik merkezi olarak bilinen Yezd kumaş, çelik ve lastik üretimi bakımından da önemli paya sahiptir. Fayans ve seramik üretiminde % 60’lık bir pay ile ilk sıradadır. Bölgede ayrıca, düz cam, cam kaplar, makine ve el halısı, kumaş, ayakkabı, gaz ocağı, gıda, tekstil, halı, plastik, cam, vitrifiye, elektrikli cihazlar, selüloz (kağıt ve karton) ve metal işleme fabrikaları bulunmaktadır.

Bölgede Yezd Özel Ekonomik Bölgesi bulunmaktadır.

Demir, kurşun ve çinko madenleri bakımından zengin olan Yezd maden üretiminde Kerman’dan sonra ikinci sıradadır. Çadormalu demir cevheri ocağı İran’ın en büyük ocağıdır. Mehdi Abad kurşun ve çinko ocağı İran’ın ikinci en büyük kurşun çinko ocağıdır. Bölgede çinko işleme tesisleri, dekoratif taş ve kömür ocakları bulunmaktadır.

Nar ve kayısı Yezd ostanının başlıca tarım ürünleridir. Diğer ürünler arasında buğday, arpa, yem bitkileri, fıstık, badem, safran, kökboya bitkisi vardır. Bölgede seracılık ve deve yetiştiriciliği yaygındır.

Yezd, ilginç coğrafyası ve kültürel mirası ile ilgi çeken bir turizm merkezidir. Zerdüşt tapınağı, İran bahçeleri, geleneksel serinleme amaçlı rüzgarlık sistemleri ve geleneksel sulama sistemi olan kanatlar meşhurdur. Zerdüşt dini için merkezi bir önemi olan Yezd’de bin beş yüz yıldan beri devamlı yanan bir ateş ve bu ateşin yandırıldığı bir ateş tapınağı bulunmaktadır. Yezd’deki İran Bahçeleri, Kanat ve eski Yezd şehri UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndedir.

Yezd, geleneksel tatlıları ile İran’da meşhurdur. Pişmaniye, baklava, helva ve kuttab Yezd’in geleneksel tatlıları arasındadır.

Tarihi büyük Horasan bölgesinin İran’da yer alan kısmının güney kısmını teşkil ediyor (Kuzey Horasan ve Rezevi Horasan ile birlikte). Güney Hora-san nüfus bakımından en seyrek ostanlardan birdir. Sanayide öne çıkan ürünler araba lastikleri, seramik ve fayans, vitrifiye, çimento, iplik, polimer, temizlik ürünleri ve metal külçesidir. Güney Horasan’da Doğarun Özel Ekonomik Bölgesi Afganistan sınırında bulunmaktadır. Madencilikte kömür ve manyezit rezervleri ile İran’da ilk sırayı almaktadır. Diğer önemli madenler ise bakır, demir cevheri, dekoratif taşlar ve kromdur. Hünnap, zereşk, safran, ilaç bitkileri, pamuk, fıstık ve nar bu bölgenin öne çıkan tarımsal ürünleridir. Hayvancılıkta keçi ve deve yetiştiriciliği yaygındır. Bölgede bulunan Kanat su sistemleri ve bir İran Bahçesi örneği olan Bağı Ekberiye UNESCO Dünya Mirası Listesinde yer almaktadır. Bölgenin diğer turistik yerleri Tun Eski Şehri, Firdevs’te bulunan kap- lıca, Bend-i Dere Barajı, Furg Kalesi, Nehbendan Rüzgar Değirmenleri, Hunik Köyü ve birkaç aban- bar, medrese, cami ve kervansaraydır. Farsların çoğunlukta olduğu ostanda küçük bir Beluc nüfusu da bulunmaktadır.

Zencan ostanı İran’ın kuzeybatısında ve Tahran-Tebriz yolu üzerinde stratejik bir noktadadır.

Nispeten sanayileşmiş bir bölgedir. Bölgede metal, kimyasal, petrokimya, bitkisel yağ, ilaç, gıda, tekstil, inşaat malzemesi, elektrikli cihazlar, temizlik ürünleri, cam kaplar, mobilya ve selüloz sanayi ve çelik külçesi imalatı vardır.

Zencan, madencilik bakımından İran’ın en önemli merkezlerinden biridir. İran’ın kurşun ve çinko fabrikaları Zencan ve Yezd ostanında bulunmak-tadır. Ortadoğu’nun en büyük kurşun ve çinko maden ocağı Anguran bu ostanda bulunmaktadır. Ayrıca, çok sayıda dekoratif taş, krom, bakır, kaolin, feldspat ve silis ocakları bulunmaktadır.

Tarım bakımından güçlü bir bölge olan Zencan’da üzüm, elma, pirinç, fasulye, mısır, incir, yağlı tohumlar, meyveler ve patates yetiştirilir. Zencan çekirdeksiz üzümleriyle ünlüdür. Hayvancılıkta, kanatlı hayvanlar, sığır ve koyun yetiştiriciliği yapılmakta ve et ve süt üretimi zengindir. Ayrıca arıcılık ve balık yetiştiriciliği de yapılmaktadır.

Dünyanın üçüncü yüksek tuğla kulesi Gün-bed-i Sultaniye UNESCO Dünya Mirası Lis-tesinde yer almaktadır. Diğer turistik yerleri arasında Daş Kesen Tapınağı, Huyin Yeraltı Şehri, Zencan Kapalı Çarşısı, Ketele Hor Ma-ğarası, eski konaklar, tarihi köprüler, camiler ve hamamlar vardır.

El sanatlarında halı, bıçaklar, gümüş takılar, dekoratif yemek kapları, malileduzi ve çaruk adı verilen sandaletleri tüm İran’da bilinir. Eski zamanlarda Zencan, paslanmaz ve keskin bıçaklarıyla biliniyordu. Bugün de Zencan, İran da bıçak merkezi olarak bilinmektedir.

Zencan da Azeri nüfus hakimdir. Küçük bir Tat azınlığı da bulunmaktadır. Ostanın güney kısmındaki şehristan ve köylerde Kürt nüfus ağırlıktadır.