TANIMLAR
Biyolojik Ajan
İnsanda, bitkilerde ve hayvanlarda hastalık yapan ya da teçhizatı zarara uğratan organizmalar ya da bunların oluşturduğu toksinlerdir.
Biyolojik Savaş
İnsan, evcil hayvan ve faydalanılan bitkilerde ölüm veya zarar meydana getirmek, teçhizatı zarara uğratmak amacıyla canlı organizmaların veya bunların toksinlerinin kasten kullanılmasıdır.
Biyolojik Savaş Ajanı
İnsan, evcil hayvan ve faydalanılan bitkilerde ölüm veya zarar meydana getirmek, malzemeyi zarar uğratmak amacıyla silah yapımında kullanılan canlı organizmalar ve bunların toksinleridir.
Biyolojik Silah
Biyolojik ajan içeren ya da yayan silahlardır.
BİYOLOJİK SİLAHLARIN ÖZELLİKLERİ
- Canlılara zarar veren en tehlikeli silahlardandır. Çok küçük miktarları bile öldürücü olabilir.
- Vücuda solunum, sindirim ve deri yoluyla girerek hastalık yaparlar.
- Laboratuar ortamında ya da yapay koşullarda kolay ve ucuz yöntemlerle üretilebilirler.
- Yaşayan organizmalar olduklarından uygun ortamlarda hızla çoğalma ve kalıcı hale gelme özelliğine sahiptirler.
- Koruyucu önlemlerden etkilenmeyecek şekilde ortama uyum sağlayabilirler. (Örneğin şarbona sebep olan bakterinin kendisi yüksek ısıda kolayca öldüğü halde zorlu fiziksel ve kimyasal çevre koşullara son derece dayanıklı “spor” denilen yapılar oluşturarak bu zorlu koşullarda on yıllarca hatta bir asır hayatta kalabilmektedir.)
- Antibiyotiklere dirençli versiyonları geliştirilebilir.
- Beş duyuyla varlıkları anlaşılmaz ancak özel cihazlarla tespit edilirler. Belirtileri belli bir kuluçka döneminden sonra ortaya çıkacağı için fark edilmeleri geç olabilir.
- Bulaşıcı olanları da mevcuttur. Bu durumda sığınaklar, biyolojik ajanla kirlenmiş insanlar sığınağa girdiği anda güvenli olma özelliklerini kaybeder.
BİYOLOJİK SİLAH KULLANILDIĞI NASIL ANLAŞILIR
- Uçaklardan püskürtme ya da duman şeklinde bir şeyler atıldığı ya da bir püskürtme cihazının faaliyet gösterdiği görüldüğünde,
- Hava koşullarından bağımsız bir sis veya alçak bir duman bulutu görüldüğünde,
- Patlama sesi az olan mermi ya da bombalar kullanıldığında,
- Etrafta sebebi bilinmeyen hayvan ölüleri ya da ölmekte olan hayvanlar görüldüğünde,
- Sebepsiz yere bitkiler hasta ve solgun görüldüğünde,
- Sebebi bilinmeyen bir hastalıktan pek çok kişinin hasta olması durumunda
- İnsanların yoğun olarak toplandığı metro, alışveriş merkezi, stadyum gibi yerlerde olağan dışı kıyafet ve gaz maskesi giyinmiş insanlar görüldüğünde biyolojik silah kullanıldığından şüphe edilmelidir.
BİYOLOJİK SİLAH KULLANILMADAN ÖNCE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER
- Kamu personeli ve halk biyolojik silahlar ve bireysel hazırlık konusunda bilgilendirilmeli,
- Hijyen ve normal sağlık kuralları öğretilmeli ve uygulanmaları sağlanmalı,
- Bütün yurtta aşı, serum, ilaç, hastane, doktor ve sağlık personeli yeterliliği sağlanmalı,
- Planlanan aşılar zamanında yapılmalı ve gerekli sıhhi tedbirler alınmalı,
- Biyolojik silahlara karşı koruyuculuk sağlayan malzemeler (maske, koruyucu elbise, kitler) temin edilmeli ve kullanılmaları öğretilmeli,
- Şahsi ve çevresel temizliğe dikkat edilmeli.
- Su ve besin maddeleri temiz olarak kapalı kaplarda bulundurulmalı ve gerektiğinde kaynatılmalı,
- Hastalıklar derhal ilgili yerlere haber verilmeli,
- Yetkililerin emir ve talimatlarına uyulmalıdır.
BİYOLOJİK SİLAH KULLANILDIĞINDA NE YAPILMALI?
- Kirlenmiş bölgeden en kısa sürede rüzgarın ters istikametinde uzaklaşılmalı,
- Varsa maske takılmalı yoksa ağız ve burun mendille ya da bir kumaş parçasıyla kapatılmalı,
- Eğer alandan kaçış imkansız ise kapalı bir alana ya da sığınağa girilmeli,
- İçeriye girildiğinde bütün pencere ve kapılar, havalandırma ve ısıtma sistemleri derhal kapatılmalı,
- Açık olan kollar ve bacaklar kapatılmalı, açık yaralar ve sıyrıklar sarılmalı,
- Biyolojik madde ile temas edilmişse bolca sabunlu ılık suyla ya da 10:1 oranında suyla seyreltilmiş çamaşır suyuyla yıkanılmalı,
- Yiyecek ve içecekler tüketilmeden önce kaynatılmalı,
- En kısa zamanda tıbbi yardım alınmalı,
- Panik yapılmamalı ve şayialara inanılmamalıdır.
TOPLU KORUNMA
Toplu olarak korunma sığınaklar ile sağlanır. Sığınakların havalandırma tertibatlarının filtreli olması, giriş ve çıkışlarının iyi izole edilmesi gereklidir. Ayrıca sığınaklarda personele yetecek temizlik ve tedavi maddeleri bulunmalıdır.
SIĞINAKLARDA UYULMASI GEREKEN KURALLAR
- Sığınağa girenlerin temizliği yapılmalı,
- Kontrol ve muayeneden geçmemiş gıda maddeleri ve su sığınağa sokulmamalı,
- Yiyecek ve içecekler kapalı kutularda bulundurulmalı, yiyecekler pişirilmeden ve sular kaynatılmadan tüketilmemeli,
- Çöp ve dışkılar naylon torbalara konulup ağızları bağlı tutulmalı ve dezenfekte edilmelidir.
BİYOLOJİK SAVAŞ AJANIYLA KİRLENEN PERSONELİN VE EŞYANIN TEMİZLENMESİ
Personelin Temizlenmesi: Biyolojik saldırıdan sonra temizlenmek için en basit ve etkili yol bolca sabunlu ılık suyla ya da 10:1 oranında suyla seyreltilmiş çamaşır suyuyla yıkanmaktır.
Eşyanın Temizlenmesi: Kirlenen elbise ve çamaşırlar sabunlu veya deterjanlı su ile yıkanır ya da kaynatılarak temizlenir. Koruyucu maske, filtre elemanları çıkarılarak iç ve dış kısımları temiz bir bezle silinir, sonra ılık sabunlu suyla yıkanır ve dezenfektan kimyasal eriyiklerle temizlenir
Yiyecek ve İçeceklerin Temizlenmesi: Kirlenen yiyecek ve içeceklere çok dikkat etmek gerekir. Yiyecek ve içecekler hastalık meydana getiren tabii kaynaklardır. Sağlık personeli tarafından yenmelerine ve içilmelerine izin verilmeden tüketilmemelidirler. Ancak aşağıdaki temizleme işlemleri yapıldıktan sonra tüketilebilirler. Taze sebze ve meyvelerin kirlenmiş kısımları kesilerek atılır ve bol su ile yıkanarak temizlenir.
Et ve buna benzer maddeler, 1-2 cm kalınlığındaki üst kısımları kesilip atılarak veya pişirilerek temizlenir. Kuru yiyecek maddeleri için kaynatarak pişirme en iyi yoldur. Karton ambalajlı yiyecek maddelerinin temizliği ambalajın dış kısımlarının kireç kaymağı ile silinmesiyle yapılır. Kuruduktan sonra bu dış kısımlar atılarak yiyecek maddeleri kullanılacak hale getirilmiş olur.
Konserve ve cam ambalajlı yiyecek maddeleri kutusu açılmadan önce 15 dakika suda kaynatılır ya da su ve sabunla yıkanarak varsa da mikrop öldürücü dezenfektan kullanılarak temizlenir.
Kural olarak açıktaki bütün sular dökülmelidir. Bu sular, kullanılmaları mecburiyetinde iyice kaynatılmalı (en az 15 dakika) ve suların içlerine arıtma tabletleri atılmalıdır. Kapalı kap ve su şişelerindeki sular, dış yüzeyler temizlenerek içilecek hale getirilir. Çeşme ve akarsuların suları tıbbi kontrolden geçmeden içilmemeli ve kullanılmamalıdır.
Binaların Temizlenmesi: Özellikle ahşap binaların temizlenmesi güçtür. Binalar kireç kaymağı, sıcak sabunlu su veya çamaşır sodası ile fırçalanılarak yıkanır ya da havalandırılarak temizlenir. Ayrıca binalar, biyolojik temizleyici madde kullanılarak da arındırılır.
Açık Alanların Temizlenmesi: Güneş ışığı birçok mikroorganizmayı öldürme etkisine sahip olduğundan genel olarak açık alanlardaki gölgesiz yerleri temizleyebilir. Fakat düşük sıcaklığa sahip gölgeli bölgeler saatlerce tehlikeli olarak kalabilir. Geniş bölgelerin temizlenmesi mümkün değildir. Ancak kirlendiğinden şüphe duyulan bu bölgeler, kimyasal temizleyiciler ve kostik soda eriyiği gibi temizleme maddeleri kullanılarak temizlenir.
ŞARBON (ANTRAKS) VE DİĞER BİYOLOJİK AJANLARLA GERÇEKLEŞTİRİLEN TEHDİTLER KARŞISINDA ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER
Tehlike veya tehdit senaryolarının arttığı dönemlerde, bazı önemli kişi ve kurumları sabote etmek veya bir terör eylemini gerçekleştirmek amacıyla zaman zaman şüpheli tehdit mektupları gönderilmektedir. İncelemeler sonunda bunlardan çoğunun korku ve panik yaratmak amacıyla içine şarbon sporu görünümünde beyaz toz konulmuş sahte (Antraks) mektuplar olduğu anlaşılmaktadır. Ancak postanın normal olduğu ya da bilinen bir kandırmacayla ilişkili olduğu kesin olarak tespit edilmedikçe inandırıcı bir tehdidin var olduğu düşünülmelidir. Şarbon sporu taşıdığı tespit edilen aşağıdaki mektup, 15 Ekim 2001 tarihinde Amerikalı Senatör Tom Daschle’in ofisine gelmiştir.
Bu bilgileri vermemizin amacı; bu tür bir olayla karşılaştığınızda ne yapmanız gerektiği konusunda tavsiyelerde bulunmaktır.
Şarbonun Klinik özellikleri:
Bacillus anthracis adlı bakterinin sebep olduğu, sığır, koyun, keçi gibi ot yiyen hayvanlarda görülen ve insanlara da bulaşabilen ölümcül bir bakteriyel enfeksiyon hastalığıdır. Hastalığa yol açan B. anthracis mikrobunun en önemli özelliği zorlu fiziksel ve kimyasal çevre koşullara son derece dayanıklı “spor” denilen yapılar oluşturmasıdır. Bakterinin kendisi yüksek ısıda kolayca öldüğü halde, bu sporlar zorlu koşullarda on yıllarca hatta bir asır hayatta kalabilmektedir. Hayvanlarda sindirim, solunum ya da derideki çizik, sıyrık ve yaralar yoluyla mikrobun vücuda girmesi sonucu oluşan hastalık, hayvanlardan insanlara da enfekte olmuş hayvan etinin tüketilmesi ya da hastalıklı hayvanlarla direkt temas edilmesi halinde bulaşır. Vücuda girdikten sonra üremeye başlayan bakteri protein yapısında toksinler salgılar ve bu toksinler oldukça ölümcüldür. Hastalık antibiyotiklerle tedavi edilebilir fakat tedavinin etkili olması için tedaviye olabildiğince erken başlanmalıdır.
Hastalık vücuda giriş yoluna bağlı olarak farklı belirtiler meydana getirir. Deri şarbonu, şarbon sporlarının deriye girdiği yerde kaşınma ve yanmaya sebep olan böcek ısırığına benzer bir şişlik oluşturur. Bu şişlik, 1-2 gün içinde içi su dolu bir kabarcığa dönüşerek büyür ve sonrasında ortasında 1-3 cm genişliğinde siyah renkli ölü dokunun yer aldığı bir yaraya dönüşür. Hastalık baş ağrısı, halsizlik ve iştahsızlık gibi belirtiler de gösterir. Kuluçka süresi 1-12 gündür.
Akciğer şarbonu, sporların solunum yolu ile alınmasıyla 1 ila 7 günlük bir kuluçka süresinden sonra soğuk algınlığına benzer belirtilerle ortaya çıkar. Birkaç gün içinde yüksek ateş ve titremelerin eşlik ettiği ağır solunum güçlüğü ve sonrasında şok gelişerek ölümle sonuçlanır. Akciğer şarbonu, en tehlikeli olanıdır.
Bağırsak şarbonu, sporların vücuda sindirim yoluyla girmesini takiben 1 ila 7 günlük bir kuluçka süresinden sonra bulantı, kusma, iştahsızlık, ateş gibi belirtilerle başlar. Sonrasında karın ağrısı, kanlı kusma ve kanlı ishali takiben kan zehirlenmesi ve şok gelişerek ölüm meydana gelir.
Vücuda yüzeysel temas, solunum veya sindirim yolu ile giren şarbon sporları lokal lenf nodüllerine taşınırlar. Lenfatik sistemde çoğalarak kan dolaşımına girerler. Sayıları kısa zamanda mililitrede 10-100 bin’lere ulaşır. Hastalığın akciğer veya sindirim sistemi yolu ile bulaşabilmesi için en az 10 bin bakteri sporunun solunması veya ağız yolu ile alınması gerekmektedir.
Antraks sporları biyolojik silah olarak laboratuar ortamında ya da yapay koşullarda üretilebilmektedir. Zorlu koşullara dirençli oluşu ve solunum, deri teması gibi kolay yollarla enfekte etme özelliği antraksın biyolojik silah olarak kullanılmasının sebepleridir.
PANİĞE KAPILMAYIN!!!
Hastalık şarbon sporlarıyla karşılaşılmasından hemen sonra uygun antibiyotiklerle yapılacak bir tedaviyle önlenebilir. Şarbon insandan insana bulaşma göstermez.
Şarbonun gizli bir saldırı ajanı olabilmesi için çok ince partiküller halinde havayla karışması gerekir. Bunu yapmak oldukça zordur. Çok büyük teknik yetenek ve özel laboratuar ekipmanlarını gerektirir.
Bu küçük partiküller solunduğunda hayatı tehdit eden akciğer hastalıklarına neden olabilir. Ancak, erken tanı ve tedavi etkilidir. Şüpheli Paket ve Mektuplar Nasıl Ayrılmalı
- Fazla sayıda yollanmıştır.
- Elle ve kötü tarzda yazılmıştır.
- Hatalı unvanlar vardır ya da unvan var-isim yoktur.
- Genel ifadeler hatalı yazılmıştır.
- İade adresi bulunmamaktadır.
- Görünür bozulmalar vardır.
- Normalden ağırdır.
- Zarf üzerinde “KİŞİYE ÖZEL” veya “GİZLİ” gibi kısıtlayıcı ifadeler bulunmaktadır.
- Pul üzerindeki damga iade adresiyle alakasız şehir ismi içermektedir.
- Zarf üstünde aşırı güvenlik önlemi (selobant, paket lastiği gibi ) bulunmaktadır.
- Zarfta çıkıntı yapmış alüminyum folyo tel, yağ lekeleri, uçuk renkler ve kokular bulunmaktadır.
- Zarflar şişkin veya düzgün olmayan yapılar göstermektedir.
Bomba Tehdidi İçeren Mektuplar
Mektup Bombası Nasıl İnfilak Eder?
Zarf açılır ve içindeki patlayıcı düzeneği kaplayan karton çıkartılır. Karton açıldığında içindeki bomba düzeneği harekete geçer ve infilak gerçekleşir. Bu tür tehdit içeren mektuplar fark edildiğinde derhal güvenlik güçlerine haber vermek gerekmektedir. (155 polis imdat veya 156 jandarma)
İçerisinde Şüpheli Toz veya Madde İhtiva Eden Mektuplara Yapılacak İşlem
- Şüpheli zarfı açmayın.
- Ağız ve burunu kapatan toz maskesi ve plastik eldiven kullanın.
- Zarfı sallamayın ve şüpheli mektubun içeriğini dökmeyin.
- Zarfı veya paketin içindeki içeriğin sızıntısını engellemek için plastik bir torbaya veya benzer bir kaba koyun.
- Zarf bir şekilde açılmışsa ve toz masaya ve zemine dökülmüşse temizlemeye çalışmayın.
- Dökülen içeriği derhal elbise, gazete kağıdı veya çöp bidonu gibi bir şeyle kapatın ve bunu açmayın.
- Bedeninize temas ettirmeyin, koklamayın, tatmayın.
- Bulunduğunuz ortamdaki vantilatör veya havalandırma ünitelerini kapatın.
- Kullandığınız eldivenleri elinizden ters yüz ederek çıkarınız.
- Planlanmış ise kurumunuzun böyle durumlar için kabul edilen kurallarını izleyin.
- Amirinizi, diğer çalışanları ve bina güvenliğini durumdan haberdar edin.
- Tehdide ev veya iş yerinizde maruz kalmış olabilirsiniz, uzman ekiplerin gelmesi için bulunduğunuz ildeki İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğünü, 112, 155 veya 156‘yı arayın.
- Pencere ve kapıları kapatarak, odanın dışında güvenli bir yerde müdahale ekiplerinin gelmesini bekleyin. Bölgeden ayrılmayın.
- Diğer oda, kat veya binadaki kişilerin tehlikeli bölgeye girmemesi için binanın boşaltılmasını sağlayın veya isteyin.
- Tozun veya şüpheli içeriğin vücudunuza ve başka yerlere bulaşmasını engellemek için, yakınınızdaki lavaboda ellerinizi ve yüzünüzü sabun ve suyla iyice yıkayın.
- Şüpheli mektup ya da paket ilk fark edildiğinde odada bulunan herkesin bir listesini yapın. Bu listeyi hem gelen KBRN ekipleri ile sağlık yetkililerine, hem de soruşturmayı yönetecek olan güvenlik birimlerine verin.
ABD Uygulamaları ve Gerçekleşen Olay Maliyetleri
Posta merkezlerinde kirlenmiş olarak nitelendirilen postaların arındırılmasında halen bilimsel olarak kabul edilen tek yöntem iyonlaştırıcı radyasyonla sterilizasyon yöntemidir. (Bu yöntem, mikroorganizmaların yok edilmesi amacıyla dalga boyu kısa ve yüksek yoğunluklu iyonlaştırıcı radyasyonun kullanılması yöntemidir. İyonlaştırıcı radyasyon, çarptığı maddede yüklü parçacıklar yani iyonlar oluşturabilen radyasyondur.)
Hart Senato Binası’nın arındırılmasının maliyeti 13.000.000 $ a ulaşmıştır. Bina dört aydan fazla kapalı kalmıştır. Brentwood Posta Merkezi Tesislerinin arındırılma maliyeti 125.000.000 $’ ı aştı. Bina iki yıldan fazla kapalı kaldı.