Bağımsız ve profesyonel hâkimler yargı olarak bilinen adil, tarafsız ve anayasal olarak garanti altında olan mahkemelerin temelidir. Bu bağımsızlık, hâkimlerin kararlarını kişisel tercihlerine göre almaları anlamına gelmez; daha çok aldıkları kararlar davayla ilgilisi olan hükümet yetkilileriyle ya da güçlü partilerle çatışsa bile yasal kararlar almakta özgürlerdir.
Demokrasilerde seçilmiş yetkililerin ve yasama meclislerinin siyasi baskısından bağımsız olma hakimlerin tarafsızlığını garanti eder. Yargı kararları, bir davanın kanıtlarına, bireysel haklara, yasal argümanlarına ve ilgili yasalara dayanarak ilgili tarafların sınırlamaları veya usulsüz nüfuzu olmadan tarafsız olabilir. Bu ilkeler herkese eşit yasal koruma sağlar.
Hâkimlerin kamu yasalarını inceleme ve anayasanın ihlalinde bildirme yetkisi, hükümet popüler bir çoğunluk tarafından seçilmiş olsa bile, hükümetin yetkisini kötüye kullanma olasılığında önemli bir kontrol görevi yapar. Yine de bu güç, mahkemelerin bağımsız olmasını, kararlarını siyasi görüşlerine değil, hukuk temeline dayandırabiliyor olmasını gerektirir.
Seçilmiş ya da atanmış hâkimlerin kararlarını, otorite pozisyonundakilerin baskısı ya da saldırılarından endişe duymadan verebilmeleri için, yasa ile güvence altına alınmış iş güvenliği ya da ayrıcalıkları olmalıdır. Sivil bir toplum yeterli eğitim ve ücret sağlayarak profesyonel hâkimlerin önemini tanır.
Hükümetin “siyasal olmayan” organı olarak yargılama sisteminin tarafsızlığına duyulan güven, onun gücünün ve meşruluğunun ana kaynağıdır.
Ancak hükümetin diğer kurumları olduğu gibi bir ülkenin mahkemeleri de kamusal yorum, inceleme ve eleştiriden muaf değildir. Gerek hâkimler gerekse onları eleştiren kritikler olmak üzere ifade özgürlüğü herkese aittir.
Tarafsızlıklarını sağlamak için yargı etiği hâkimlerin kişisel çatışmalarının ya da ilgilerinin bulunduğu davalarla ilgili karar verirken istifa etmelerini (ya da kendilerini “reddi hâkim” yapmalarını) gerektirir.
Demokraside hâkimler, küçük şikâyetler için ya da politik eleştiriye karşılık olarak görevden alınamazlar. Ancak mecliste ya da ayrı bir mahkeme panelinde, uzun süren zorlu suçlama prosedürleri ve davalardaki ciddi suçlar ya da ihlaller nedeniyle görevden alınabilirler.
Bağımsız bir yargı halkı, mahkeme kararlarının siyasi gücün el değiştirmesine veya geçici bir çoğunluğun baskısına dayanarak değil ülke yasaları ve anayasa kapsamında verildiğini garanti eder. Demokraside bu bağımsızlık yetkisiyle donatılmış yargı sistemi insanların hak ve özgürlüklerini korur.