Dilcilere göre vahiy, gizli ve süratli söz, işaret ve ilham manalarına gelir.
Vahyin, dinî terim olarak manası, Allah’ın peygamberlerine dilediğini özel bir şekilde bildirmesidir.
Kur’anı Kerim’de vahyin çeşitlerinden şu üçü bildirilmektedir:
- Allah, dilediklerini dilediği kulunun kalbine doğrudan doğruya çok çabuk bir şekilde yerleş Buna “Vahyi Hafî = Gizli Vahiy” veya “Vahyi Gayrı Metluvv = Kelimeler Hâlinde Okunmayan Vahiy” denir. Peygamberimizin, Kur’anı Kerim’den başka “Allah Teala şöyle buyuruyor.” dediği sözleri, bu tür vahiylerdendir ve “Hadisi Kudsi” diye bilinir.
Buna göre, “Hadisi Kudsi”nin manaları, Allah tarafından peygamberine vahyedilmiş, o da bunları kendi sözleriyle ifade etmiştir.
- Vahyin bir çeşidi de, perde arkasından, peygamberin duyduğu sözlerdir. Bu tür vahiyde peygamber, bir şey görmeden kendisine vahyedilen sözleri iş Musa (as.), Tur dağında ağaç arkasından kendisine vahyedilen Allah sözünü böyle işitmişti.
- Melek Cebrail’in (as.) peygamberlere getirdiği vahiydir. Buna “Vahyi Metlüvv = Okunarak Kelimeler Hâlinde Gelen Vahiy” denir. Vahyin en yüksek derecesi budur. Bu bakımdan, vahiy denilince de akla bu gelir. Kur’anı Kerim, peygamberimize böyle nazil olmuş Yani Cebrail (as.), Kur’anı Kerim’i kelimeler hâlinde ayet ayet, sure sure getirmiştir.
Vahiy, sadece peygamberlere mahsustur, peygamberlerden başkasına vahiy gelmez.
Allah’ın veli kullarına bazı hâllerde gelen ilham ile vahyi birbirine karıştırmamak lazımdır. Esasen velilere gelen ilham, peygamberlere gelen ilhamdan da farklıdır. Vahiy ile meydana gelen ilim kesindir. Vahye uymak, herkes için zorunludur. Peygamberler, kendilerine gelen vahyi olduğu gibi duyurmakla yükümlüdürler.
Velilere gelen ilham ise böyle değildir. İlham, vahiy gibi kesin bilgi ifade etmez. Allah tarafından geldiği kesin olarak bilinen, Kitap ve Sünnete de uygun olan ilhama velinin kendisi uyabilirse de bu, başkaları için delil olmaz. Kitap ve Sünnete aykırı olan ilhama ise veli de uyamaz. Çünkü dinî konularda ölçü, Kitap ve Sünnet’tir.
Vahiy hakkındaki bu kısa açıklamadan sonra şimdi kitaplarla ilgili bilgilere geçelim: