20. yüzyılın ortalarından itibaren dünya; teknolojik ifadeyle çok önemli ilerlemeler yaşamış, böylece teknolojik ilerlemeler, yoluyla bilgi ve iletişim dünyasını etkilemiştir. Askeri bir çalışmadan dolayı üretilen dünyanın en bağımsız ve serbest iletişim sistemlerden olan internet, toplumsal, kurumsal ve kişisel anlamda etkileyerek insanoğluna önemli hizmetler sunmuş ve yeni bir değişim içine girmiştir. İnternet, yerel ve küresel arasındaki sınırları ortadan kaldırarak iletişim ve etkileşim içerisinde yeni ve farklı kanallar açarak günlük işin çevrimiçi olmasına ön ayak olmuştur.
Yeni iletişim ve medya teknolojilerinin icat edilmesi, bilgisayar teknolojilerinin ilerlemesinden ve iletişimindeki değişiminden kaynaklanmıştır. İnternet teknolojisinin günümüzdeki haline gelmesi 50 yıl kadar bir süre sonunda oluşmuştur. Bu süre içinde ilk olarak internetin ana fikirleri oluşarak yazılımlı öğelerle birlikte uygulamaya geçilmiştir. İlk başlarda sabit sitelerden meydana gelen interneti, kullanan bireylere tek yönlü ve tek aygıttan bilgi verilmiştir ve onlarla iletişim sağlanmıştır. İnternetteki sabit sayfalar geleneksel medya araçlarının bir özelliği olmuştur. Etkileşimli sayfalar ile birlikte internet kullanan kişinin teknolojiye etkisi, Web 2.0’ın gelişmesine neden olmuştur. Etkileşimli sayfaların varlığıyla bireyler de bu sayfalara yönelmişlerdir.
Günümüzde, yeni iletişim teknolojilerinin neden olduğu ortamlar “yeni medya” olarak isimlendirilmektedir. İnternetin çok hızlı bir şekilde popülerleşmesi ve kişisel bilgisayarların ve ağların yaygınlaşmasından sonra geleneksel medya araçları çok farklı özellikleri olan seyircilere ulaşan, hızlı, karmaşık ve yeni medya platformu ile yarışmakta zorluk çekmiştir. Medya teknolojilerindeki yeni kavramı akademik alanlarda beğenilmiş, yeni medya olarak bilimsel çalışmalarda yaygınlık kazanmıştır.
“Yeni medya” kavramını tanımlamadan önce bazı akademisyenler ve araştırmacılar medya kavramını açıklamışlardır. Latin alfabesinde aygıt anlamında olan “medium” sözcüğünün çoğul anlamında olan medya, geleneksel iletişiminin olduğu araçlar grubunu içermektedir. İletişim çağında önemli bir kavram olarak ortaya çıkan yeni medya ise, farklı ses, renk ve fikirlerin tüm dünya içerisinde iletişime imkân sağlayan farklı bir medya yaklaşımı olarak tanımlanmaktadır.
Dijital bir şifreleme mekanizmasına ait, modülerlik ve hipermetinsellik niteliği olan kişilerin birbiriyle etkileşime imkân sağlayan etkin bir iletişim sahası olarak ifade edilen yeni medya, günümüz bilgi çağının ana aracı olarak önemli hale gelmektedir. Bu araç, gündelik hayatımızın her yerine girerek toplumsal, ekonomik ve sosyal hayatımızı tamamen şekillendirmiştir. Yeni medya teknolojileri ile yaşamımızda kayda değer bir kavram olarak giren yeni medya, bilgisayar ağ formları ile yazılımları temellendirerek ulaşılabilirlik imkânlarını artırıp toplum içinde etkileşim ve iletişim kurma kabiliyetini yükselten bir araç gibi ortaya çıkmıştır.
1990 yılından itibaren oldukça önemli bir hal alan iletişim ve medya teknolojilerindeki ilerlemelerle bütün hayata etki etmiş bir kavram olan yeni medya, sosyal anlamda kimliğin yapısını oluşturan önemli bir olgu haline de gelmiştir. Yeni medya, dijital bir kodlama sistemi zeminine oturan, modülerlik ve hiper metinsellik özellikleri olan, bireylerin birebir şekilde etkileşimine olanak veren aktif bir iletişim ortamı olarak açıklanmaktadır. Yeni medya, modern bilgi çağının en temel aracı şeklinde bir adım öne çıkmaktadır. Yeni medyanın konveksiyonel/geleneksel medyadan farkı; sayısallaşan medyayı, etkileşen ve yakınsanan medyayı, internet ağlarını, iletişim teknolojilerini ve medyasını ifade etmek amacıyla kullanılmaktadır. Yeni medya kavramı, medya ve iletişim teknolojilerini toplumsal ilişkilendirmeleri ile iletişim becerilerini yükselten araçları kullanarak geliştiren ve iletişim pratikleri çevresinde biçimlenen sosyal ve toplumsal örgütlenmeleri içermektedir.
İletişimde matbaanın bulunmasıyla birlikte teknolojik ilerlemeler; telgraf, gazete, radyo, fotoğraf, film, televizyon, uydular, internet ve iletişim ağları ile birlikte bugüne kadar ulaşmıştır. Castells, yeni iletişim teknolojilerinin 1980 yıllarında kitle iletişim evreninin değiştirdiğini vurgulamıştır. Castells, bu duruma bazı örnekler de vermiştir: La Figaro, The New York Times ve International Herald Tribune gibi gazetelerin dünyanın farklı yerlerinde basılabilmesi, Walkman isimli cihazın kişisel olarak seçilmiş bir şarkıyı ortak bir işitsel ortama dönüştürmesi, radyoların tematik hale gelmesi kitle iletişim dünyasını değiştirmiştir. Ayrıca VCR’ların bütün dünyada yaygınlaşarak resmi yayınlara alternatif olması, insanların kendi kendine görüntü üretmesiyle görüntülerin tek yönlü akışının değişmesi, video teknolojiyle birlikte video filmlerinin yaygınlaşması ve yerel yayıncılığın gelişmesi de bu değişime örnek oluşturmuştur. Ama belirleyici ilerleme, televizyon kanalarının çoğalması ve artması şeklinde gerçekleşmiştir.
Yeni medya teknolojilerinin temel özelliğinin zamansal olarak yeni olmadığının altını çizen Başaran, bugüne kadar yeni iletişim ortamlarına rengini kazandıran ve iletişim adı verilen bir ortamın doğmasına sebep olan iletişimi sosyoloji, siyaset bilimi, psikoloji gibi alanların temellendirilmesine sebep olan kitle iletişim teknolojilerinin önüne koyulduğu için yeni olduğunu ifade etmiştir. Git gide gündelik hayatın bir parçası olarak geniş kullanım uygulamaları bulanan, bunları dönüştüren, sosyal hayatın gereksinimleri sebebiyle kullanımı fazlalaşan, bedenin ve ruhun bir parçası olan bilgisayarı, ağı, interneti, kayıt edicileri, cep telefonlarını, teknolojiyi kullananları ve iletişimcileri, tüm dijital ve iletişim teknolojilerin yeni medya kavramı içerisinde toplamaktadır.
Yeni medya üzerine bugüne kadarki araştırmalara ve çalışmalara bakıldığında tek bir kavram tanımlanması yapılmadığı, farklı araştırmacıların ve yazarların konuyu farklı yönlerden değerlendirdiği ya da farklı nitelikleri ön plana çıkardıklarını görülmektedir. “Yeni Medya” kavramı üzerinde duran Dilmen, 1970’li yıllarda, bilgi ve iletişim temelli çalışmalarda toplumsal, psikolojik, iktisadi, siyasi ve kültürel araştırma yapan düşünürler ve akademisyenler tarafından ifade edilen bir kavram olduğunu vurgulamıştır. Ama 1970’li yıllarda belirtilen anlam, 1990’lı yıllarda önemli bir hızlanma kazanarak bilgisayar ve internet teknolojisi ile beraber yaygınlaşmış ve çeşitli formatlara erişilmiştir. Bu dönemde, yeni iletişim teknolojilerinin meydana getirdiği ortamlar tamamıyla yeni medya olarak adlandırılmıştır. Yeni medya, bir tarafı bilgisayarlara ait pratikleri, bir tarafı ise iletişim araçlarına has formları içeresinde bulunduran iki yanlı melez bir medya sistemidir. Bu nedenle yeni medya terimi, iletişim ve medya araçlarının çağımıza özgü olanlarını tanımlamak için kullanılmaktadır.
Enformasyon ve iletişim teknolojilerinde yaşanan dönüşümler ile cep telefonları internet ve bilgisayar gibi iletişim teknolojileri pratikleri bilgi toplumunun 27 kanıtları gibi ifade edilmiştir. Böylece bu enformasyon ve iletişim teknolojileri bölümünde gerçekleşen kayda değer ilerlemeler, toplumun, sanatın, kültürün ve siyasetin de yeni şeklini üretmiştir. Günümüzde konveksiyonel iletişim araçlarından farklı olan dijital internet, televizyon, CD, VCD, DVD, GPRS, çift taraflı olan bir yanı CD, öteki yanı DVD olan etkileşimli CD ve buna benzer yeni medyanın ürettiği teknolojiler, kitle iletişim araçlarından farklı olan dijital teknolojiyle meydana gelmişlerdir. Bundan dolayı yeni medyaya sayısal olarak bağlanabilmiş, karşılıklı iletişimin sağladığı çoklu ortam (çoklu medyacılık) özelliklerini servis kullanıcılarına yeni hizmet alternatifleri olarak sunulabilmiştir.
Rıfat Erkek